اصل و قدمت گياه انجير

اصل و قدمت گياه انجير

وطن اصلي درخت انجير، تمدن قديم يعني همان آسياي غربي و کشورهاي اطراف مديترانه است. و در ايران روستاي سمنگان يا سمغان نيز نام برده شده است، و به همين جهت آن را جزء ميوه‌هاي مناطق نيمه گرم طبقه‌بندي مي‌کنند. درخت انجير، به ويژه نوع خود رو يا کوهستاني آن که به انجير کوهي معروف است بسيار قديمي ست. نکته بسيار جالب در مورد اين ميوه اين است که باستان‌شناسان عقيده دارند، نخستين محصول زراعي بشر در ?? هزار و ??? سال پيش مي‌باشد. از اين رو نخستين ميوه پرورش يافته دست انسان بوده و هزار سال قبل از زراعت گندم، جو و بنشن در خاورميانه کشت ميشده است. آثار اين درخت در اواخر دوران دوم زمين شناسي (کرتاسه) ديده شده و در دوران چهارم در اطراف درياي مديترانه مورد کشت قرار گرفته است.

گفته مي‌شود کاشت انجير، از ???? تا ???? سال پيش از ميلاد مسيح در مصر باستان نيز مرسوم بوده است. در حال حاضر بزرگترين انجيرستان ديم جهان در استان فارس و در شهرستان استهبان قرار دارد.

انجير در يونان باستان هم از منظر خوراکي و هم از منظر دارويي ارزشمند بوده و به عنوان يک منبع غذايي براي فصل زمستان مد نظر قرار گرفته است.  روميان نيز اين درخت را با اعتقادات مذهبي خود درآميخته و آن‌ را نشانه سعادت، پيشرفت و ترقي روز افزون مي‌دانسته‌اند. اعراب پس از حمله و فتح کشور پرتقال، درخت انجير را به آنجا برده‌اند. يهوديان قديم نيز درخت انجير را مي‌شناخته‌اند و نوعي از اين ميوه ارزشمند تحت عنوان فيکوس سيکوروس در تورات ياد شده است. در کتاب مقدس انجيل نيز از انجير، فراوان نام برده شده و به عنوان يکي از ميوه‌هاي بهشتي معرفي شده است. در قرآن کريم نيز خداوند به انجير قسم ياد نموده و سوره‌اي به نام اين ميوه نام‌گذاري شده است.

وضعيت کاشت درخت انجير در دنيا

درخت انجير، اکنون در تمامي قاره‌ها به منظور مصرف داخلي و يا به عنوان يک محصول صادراتي کاشت و پرورش داده مي‌شود. بيشترين سطح زير کشت اين درخت در نواحي حوزه مديترانه، درياي سرخ و خليج فارس مي‌باشد و خارج از نواحي ذکر شده، تنها در آمريکا به‌صورت چشمگير پرورش داده مي‌شود. مهمترين کشورهاي توليد کننده انجير خشک ترکيه، مصر، اسپانيا، پرتغال و ايران ميباشند. در ايران نيز از نظر سطح زير کشت و ميزان توليد، استان فارس با فاصله قابل توجه در مقام نخست قرار گرفته است.

در ادامه اين مطلب، ما نکات کليدي در رابطه با کاشت و پرورش درخت انجير را برايتان ذکر کرده ايم. اگر شماهم علاقه مند به کاشت و يا نگهداري از اين گياه پرفايده هستيد، ما را تا انتهاي اين مقاله همراهي بفرماييد.

کاشت نهال انجير

براي شروع کار نياز به فضاي بزرگي نداريد زيرا نهال ها را حتي مي توان در گلدان يا باغچه کوچک نيز بکاريد؛ اکنون به بررسي مرحله به مرحله کاشت نهال مي پردازيم تا به خوبي برايتان جا بيوفتد.

مرحله اول:

حتما قبل از خريداري نهال به بحث زمان مناسب جهت کاشت انجير دقت کرده ايد و با فرض تعيين بهترين زمان کاشت از جانب شما، در مرحله بعد مکان مناسبي که از تابش مستقيم و کافي نور خورشيد برخوردار باشد را براي کاشت نهال تان برگزينيد. بدين منظور نهال از ديوار و موانع ديگر حداقل بايد ? متر فاصله داشته باشد.

جهت کاشت نهال انجير در گلدان از رسيدن نور کافي و دارا بودن خاک گلدان از مواد مغذي اطمينان حاصل نماييد بدين منظور حين کاشت نهال خاک را با کودهاي مغذي و توصيه شده توسط کارشناسان يا مشاوران غني نماييد. گلدان در فصول گرم در حياط نگهداري شده و در فصل سرما به منزل منتقل مي شود و بهتر است از نور پشت پنجره به خوبي بهره مند گردد.

مرحله دوم:

با کمک بيل بزرگ گودالي حفر کنيد که ارتفاع و بزرگي آن از ريشه درخت بيشتر باشد طوري که ? الي ? برابر بزرگتر حفر گردد؛ سپس نهال را به آرامي درون گودال قرار دهيد و روي آن را با خاک به خوبي بپوشانيد.

مرحله سوم:

با اضافه کردن مالچ به اطراف خاک نهال به رشد موثر آن کمک مي کند و از رويش علف هاي هرز نيز جلوگيري مي نمايد؛ بنابراين يک لايه ? سانتي متري از مالچ را به خاک اطراف نهال بپاشيد تا به حفظ آب توسط نهال نيز کمک کرده باشيد.

چه موقع از سال بهترين زمان کاشت نهال انجير است؟

همان‌طور که مي‌دانيد براي کاشت هر نهالي، زمان خاصي از سال مناسب است و کاشت به‌موقع، تأثير بسياري بر روند رشد و باردهي آن مي‌گذارد. اوايل اسفندماه و نيمه اول فروردين، زمان مناسبي براي کاشت انجير، هستند. با کاشت نهال در روزهاي باراني نيز مي‌توانيد نتيجه بهتري از رشد آن بگيريد.

اولين اقدام در رابطه با کاشت درخت انجير که بايد درست درباره آن تصميم بگيريد، کاشت درخت در زمان مناسب است. اوايل ماه اسفند و نيمه اول ماه فروردين، بهترين زمان براي کاشت درخت انجير هستند.

در اين موقع، نهال در خواب است و رشد آن متوقف شده است. با کاشت در روزهاي ابري که احتمال بارش باران وجود دارد، مي‌توانيد نتيجه بهتري مشاهده کنيد.

لازم است بدانيد که بهترين زمان کاشت نهال انجير از لحاظ خشک نشدن گياه، حائز اهميت است.

فاصله‌ کاشت درخت انجير چقدر است؟ نکات لازم براي کاشت انجير:

فاصله کاشت براي انجير ديم، ?0 در ?0 متر است. عمق گودال‌ها بايد از ? تا ?.? متر و عرض آن حدود هفتاد باشد. قلمه‌ها نيز بايد هفتاد الي نود سانتي‌متر با قطر حدود ? سانتي‌متر باشند.

نکات زير را براي کاشت نهال انجير، رعايت کنيد:

نهال‌هاي ديم نياز به محافظت در برابر سرما، آفات، موش‌ها و گرماي شديد دارند.

در فصل رويش نهال، کود دهي را به شکل مايع انجام دهيد.

در کود دهي، زياده‌روي نکنيد.

چيدن ميوه را زماني انجام دهيد که انجير نرم شده و رسيده باشد.

حفاظ مناسبي براي جلوگيري از حمله پرندگان به درخت ايجاد کنيد.

ميزان مقاومت انجير در برابر سرما :

درختان انجير به سرماي زمستان حساسيت بيشتري دارندميزان حساسيت به سرما در بيشتر ارقام انجير به اندازه مقاوم ترين درختان پرتقال گزارش شده است. همچنين مقاومت آن از درختان انار کمتر است. مقاومت اين درخت به سرما، رقم، سن، سلامتي درخت، و شرايط فيزيولوژيکي آن بستگي دارد. درختان جوان نسبت به سرما حساسيت بيشتري نشان مي دهند. درختان جوان در سرماي ?- درجه سانتيگراد طي ماههاي آبان و آذر آسيب ديده و با درجه حرارتهاي ?- درجه سانتيگراد در اواسط زمستان از بين مي روند. درختان انجير در اوايل شروع فصل سرما مقاومت کمتري دارند که با پيشرفت رکود، درجه حرارت هاي پايين تر مقاومت بيشتري پيدا مي کنند بطوري که درجه حرارت هاي ?- تا ?- درجه سانتيگراد در اوايل فصل زمستان ممکن است درختان را بخشکاند. ولي با پيشرفت مرحله رکود اين امر بسته به رقم، در درجه حرارت هاي پايين تر از ?? درجه سانتيگراد تحقق مي يابد. اندامهاي جوان درخت نسبت به سرما حساسيت بيشتري دارند. درجه حرارت هاي ?- تا ??- درجه سانتيگراد، شاخه هاي جـوان را از بين مي برد، در حاليکه تنه درخت در درجه حرارت ??- تا ??- درجه سانتيگراد نابود مي شود ولي ممکن است اندامهاي زير زمين، شاخسارهاي جديدي را در فصل رشد بعد بوجود آورند. ريزش زودتر از موعد که ممکن است به وسيله حمله آفات و بيماريها و يا خشکسالي ايجاد شده باشد، حساسيت درخت را به سرما بيشتر مي کند.

روش تکثير درخت انجير :

روش هاي ازدياد انجير در دو دسته تکثير جنسي و غير جنسي قرار مي گيرند. از تکثير جنسي زماني استفاده مي شود که شما دانه هاي درشتي از ميوه انجير به دست آورده باشيد. به گونه اي که اين دانه ها زير دندان شما مشخص باشند. تکثير غيرجنسي به روش هاي مختلفي چون پيوند، خواباندن شاخه، پاجوش و قلمه زدن تقسيم مي گردد. قلمه زدن رايج ترين روش براي تکثير درخت انجير است.

تکثير به روش قلمه زدن :

قلمه زدن به دو صورت کاشت مستقيم و کاشت خزانه اي امکان پذير است.در روش قلمه زدن به شکل مستقيم حفره اي معادل يک تا ?.? متر  با پهناي ?? سانتي متر ايجاد و قلمه هاي ? يا ? ساله(بهتر است اين قلمه ها در محدوده سني انتخاب شوند که از نظر ضخامت برابر با ? تا ? سانتي متر و از نظر قدي برابر با ?? تا ?? سانتي متر باشند) را در آن بکاريد. اين حفره ها با فواصل ? تا ?? متر از يکديگر ايجاد مي گردند.

در قلمه زدن به روش خزانه اي قلمه هايي به طول ?? تا ?? سانتي متر انتخاب مي شود. بهتر است اين قلمه ها را از درختان ? يا ? ساله قطع کنيد و در انتهاي فصل پاييز اقدام به اين برش نماييد. قلمه ها را در خاک رطوبتي با دمايي معادل? تا ? درجه حفظ نماييد.

در نهايت قلمه ها از پايان زمستان تا ابتداي بهار با فواصل ?? تا ?? سانتي متر بر روي زمين کشت مي شوند. زماني که در حال کاشت قلمه هستيد، بايد آخرين جوانه از خاک خارج باشد. اين قلمه ها به سرعت رشد تکميلي خود را آغاز مي کنند. يک سال منتظر باشيد و آن گاه بهترين آن ها را به محلي جديد با عرض، گودي و طول نيم متر ببريد و بکاريد.

تکثير انجير به وسيله پاجوش :

براي کاشت درخت انجير با پاجوش بهتر است در بهمن يا اسفند دست به کار شويد و پاجوش ها را داخل حفره هاي آماده بکاريد. تنها ? يا ? شاخه از نهال باقي بگذاريد. براي کشت آبي حفره اي به اندازه ? متر ايجاد و حالا ?.? متر از آن را با خاک پوشش دهيد. حفره را آبياري کرده و شاخه را درون آن بگذاريد.

تکثير به روش خواباندن شاخه :

شاخه از بدنه درخت اصلي کنده نمي شود و در همان وضعيت به زير خاک هدايت مي گردد. آن گاه بعد از گذشت مدتي، شاخه منحرف شده ريشه مي دهد و زندگي خود را از سر مي گيرد. وقتي که گياه يک ساله شد، دوباره قسمت بيشتري از آن در خاک نهان مي گردد. اين کار تا زماني که فاصله گياه کاشته شده با درخت اصلي به حد مطلوب برسد، ادامه مي يابد. در نهايت بعد از به اندازه شدن اين فاصله از درخت اصلي انجير قطع و مستقل مي گردد.

تکثير انجير با استفاده از پيوند زدن :

براي توليد انجيرهاي مختلف مانند شاه انجير، انجير نوع سياه، متي، سبز و بر از پيوند استفاده مي شود. زمان مناسب براي پيوند درخت انجير ارديبهشت و روش مناسب انتخاب شده براي پيوند روش لوله اي است.

باغداري و مراقبت‌هاي لازم از آفات و بيماري‌هاي درختان انجير چگونه است:

هر گياه يا نهالي نياز به مراقب دارد؛ از گل‌هاي لطيف بهاري گرفته تا درختان تنومند. درصورتي‌که به‌درستي از آن‌ها مراقب نشود، ممکن است به شکل‌هاي مختلفي آفت‌زده و يا از شدت سرما و گرما از بين بروند. در ادامه، نکات نگهداري از درخت انجير و به‌ اصطلاح فوت کوزه‌گري آن را به شما آموزش مي‌دهيم.

اين درخت، گرمسيري است و به سرما حساسيت بسياري نشان مي‌دهد. قهوه‌اي يا چروک شدن برگ‌هاي درخت انجير، تيره يا پلاسيده شدن جوانه و خشک شدن شاخه‌ها علائمي هستند که به شما مي‌گويند درخت سرمازده شده و نياز به مراقبت و جابه‌جايي دارد.

نهال‌هاي تازه کاشته شده، به حفاظت احتياج دارند. باغداران معمولاً با برگ نخل و يا صندوق، دور نهال را مي‌پوشانند و آن را گرم نگه مي‌دارند.

هرس درخت بايستي در فصل گرم سال انجام شود؛ زيرا ايجاد زخم مي‌تواند درخت را نسبت به سرما حساس‌تر کرده و موجب از بين رفتن آن بشود.

کود دهي به‌موقع و استفاده از ضد آفت براي کاشت نهال انجير، حياتي است؛ اما مراقب باشيد در مصرف کود و آفت‌کش‌ها زياده‌روي نکنيد.

وضعيت نور جهت کاشت نهال:

درخت انجير به مناطق آفتابگير علاقه و نياز شديدي دارد و در صورت بهره مندي از نور خورشيد کافي به خوبي از جهت کمي و کيفي رشد خواهد کرد و باغبان از برداشت ميوه هاي خود بسيار خرسند خواهد شد؛ لذا در کاشت نهال انجير به اين نکته مهم بسيار توجه نماييد! بهره مندي از نور کافي ? الي ? ساعت جهت توليد انجير هاي مرغوب در اولويت قرار دارد هر چند در مناطق سايه وار نيز نهال رشد مي کند و حتي ميوه ميدهد اما به دليل نرسيدن نور خورشيد به صورت نرسيده و کوچک بر سر درخت باقي مي مانند و در نهايت غير قابل خوردن مي شوند.

خاک مناسب:

نهال انجير قابليت رشد در هر خاکي را دارد اما در خاک هاي شني، لومي و با زهکشي مناسب بهتر از خاک هاي رسي رشد خواهد کرد؛ البته لازم به ذکر است خاک شني_ رسي بهترين خاک براي کاشت نهال به حساب مي آيند چون امکان آسيب نهال در خاک شني به دليل نماتدها وجود دارد.

 عمق خاکي که نهال در آن کاشته مي شود بايستي به اندازه اي عميق باشد که در تمام طول سال آب کافي در اختيار نهال انجير قرار گيرد. عمق ?و نيم متر جهت رشد پر بازده ريشه ها مناسب بوده و پي اچ ? تا ? بهترين شرايط را براي رشد و توليد انجير فراهم مي کند؛ به عبارتي در پي اچ نسبتا قليايي عملکرد خوبي دارد.

دما:

درخت انجير در سال هاي اوليه رشد حساسيت بالايي به سرما نشان مي دهد اما به طور کلي دماي بين ?? تا ?? درجه ايده آل ترين وضعيت دمايي براي رشد نهال انجير تلقي مي شود؛ توجه داشته باشيد درخت انجير در مقابل گرما، خشکي و دماهاي مختلف مقاوم مي باشد اما دماي بيشتر از ?? درجه سانتي گراد بر عملکرد ميوه ها اثر منفي بر جاي خواهد گذاشت.

آبياري:

هر چند درخت انجير قادر به رشد و توليد محصول در مناطق کم آب مي باشد اما کم آبي هميشه مانع اصلي بر رشد طبيعي آن به حساب مي آيد و ميزان بازده درخت را کاهش مي دهد؛ لذا آبياري فوري و زياد نهال انجير پس از کاشت به دليل تماس بهتر ريشه با آب و خاک جهت جذب مواد معدني براي شروع سريع تر رشد ضرورت دارد.

نحوه‌ آبياري نهال و درخت بالغ انجير چگونه است؟

مقدار آب مورد نياز گياه انجير با توجه به سن و شرايط آن متفاوت است. در شرايط جغرافيايي که باران زياد مي‌بارد، نياز به آبياري کاهش پيدا مي‌کند. درختان مسن و نهال‌ها به آب کمتر در دفعات بيشتري نياز دارند. هرچه خاک درخت سنگين‌تر باشد، از آنجايي‌ که آب بيشتري در خود نگه مي‌دارد، به آبياري کمتري نياز دارند.

اگر در منطقه‌اي که درخت کاشته شده است و هر 10 روز يک‌ بار به‌ اندازه 1 سانتي‌ متر باران مي‌ بارد، نيازي به آبياري توسط شما نيست. البته آبياري کمکي، مي‌تواند به رشد بهتر درخت کمک کند. زماني که برگ‌هاي درخت انجير، زرد شده و بي‌حال مي‌شوند، نياز است که به درخت آب بدهيد.

هرس کردن

مانند اکثر گياهان ديگر، انجير هم براي حفظ سلامتي خود به هرس نياز دارد. هرس اين درخت سبب بزرگ تر شدن ميوه هاي انجير آن مي شود. اين درخت را در اواسط پاييز، و بعد از نخستين سرمازدگي ها هرس کنيد.

هرس درخت انجير به دو صورت «هرس فرمي» و «هرس بهره‌برداري» انجام مي‌شود. در هرس فرمي، شکل ظاهري درخت به دلخواه و به صورت «بوته» يا «پا‌بلند» درمي‌آيد.

هرس بهره‌برداري درخت انجير با هدف تقويت قدرت باردهي آنها و ايجاد تعادل فيزيولوژيکي بين رشد شاخه‌ها و توليد ميوه انجام مي‌شود. هرس بهره‌برداري به چند نمونه تقسيم مي‌شود که در مهمترين آنها از ? تا ? شاخه‌اي که روي شاخه سال قبل باقيمانده و محصول پائيزه داده يکي را که نزديک شاخه اصلي يا تنه درخت است نگه داشته و بقيه را حذف مي‌کنند.